İlk matbaa ne zaman kuruldu sorusu oldukça merak edilmektedir. Matbaanın ilk olarak Çin’de keşfedildiğinden bahsetmiştik. Avrupa’nın matbaa ile buluşması ileri tarihlerde gerçekleşmiştir. Osmanlı Devleti’nde matbaanın kurulması ve üretime geçmesi ile basılı eserlerin sayısı hızla artmıştır. İlk başlarda matbaanın kullanılmasına pek sıcak bakılmamıştır. Çünkü matbaanın kullanılması sonucunda hattatlık mesleğinin zarar göreceği bilinmekteydi.
Hattatlık, mevcut eserlerin el yazısı ile çoğaltılmasına dayalı bir işti. Matbaa ile otomatik olarak belgelerin ve eserlerin kopyalanması sonucunda hattatlık mesleğinin son bulacağı aşikardı. Osmanlı Devleti’nin matbaa ile tanışması İbrahim Müteferrika sayesinde mümkün olmuştur. Müteferrika 1674 yılında doğmuş olan Macar asıllı bir matbaacıdır. Osmanlı Devleti’ne esir düştükten sonra İstanbul’a getirilmiştir.
İlk Matbaa Kurucusu İbrahim Müteferrika Kimdir?
İlk matbaa kurucusu olan İbrahim Müteferrika Osmanlı Devleti’ne esir düştükten sonra İstanbul’da Müslüman olmuştur. Müslüman olduktan sonra da İstanbul’da müteferrikalık yapmıştır. Müteferrikalık görevi doğrultusunda, sarayda padişah ve vezirlerin işlerine bakmakla görevlendirilmiştir. Kendisinin çok donanımlı olması ve diğer devletlerin dillerini de bilmesinden dolayı, yabancı heyetlerle olan görüşmelerde yer almıştır.
1719 yılında Osmanlı Devleti’nde matbaa kurmak için izin almıştır. Aldığı izin doğrultusunda da matbaayı ilk kez kendisi kurmayı başarmıştır. Kurduğu matbaada Marmara Denizi haritasını basmıştır. Matbaa konusunda Osmanlı Devleti’nde bir çığır açan Müteferrika, 1945 yılında hayata gözlerini kapamıştır.
Matbaa Serüveni Nasıl Gelişmiştir?
İlk matbaa kurulmadan önce matbaa kurulmasına yönelik olarak bazı girişimlerde bulunulmuştur. 1720 yılında Paris elçisi olarak görevlendirilen Yirmisekiz Mehmet Çelebi’nin oğlu Said Efendi, Fransa’daki pek çok yeniliğe şahit olmuştur. Fransa’da gözlemlediği tüm yenilikleri Osmanlı Devleti’ne götürmek istemiştir. Sait Efendi, Fransa’da bulunduğu sırada, oradaki matbaayı ziyaret etmiştir. Yaptığı ziyaret neticesinde edindiği bilgileri İstanbul’da uygulamaya karar vermiştir. Matbaanın kurulması için İstanbul’daki çalışmalar kısa sürede başlamıştır.
Matbaanın açılması için şart olarak dini eserlerin basılmasına izin verilmemiştir. Kurulan matbaaya ham madde olması için Yalova’da bir kağıt fabrikası kurulmuştur. Bu şekilde kurulan matbaada da ilk olarak Vankulu Lügatı basılmıştır. Bu kitaptan toplamda 500 tane üretilmiştir. Basılan kitaplar büyük ilgi görerek kısa sürede satılmıştır. İbrahim Müteferrika tarafından kurulan matbaada 17 farklı kitap basımı gerçekleştirilmiştir.
